Migreni neler tetikliyor?
Migren atağının çok çeşitli tetikleyicileri var. Bunlardan bazıları kontrol edilebilen, bazıları kontrol edilemeyen nedenlerdir. Hava koşullarını veya âdet dönemlerini kontrol etmek mümkün değil ama ses ve ışık düzeyini, beslenme alışkanlıklarını veya alkol kullanımını değiştirebilmek mümkün. Migrenli hastaların tümüne genel olarak verilebilecek öğüt; düzenli uyku uyumaları, düzenli beslenmeleri, öğün atlamamaları, aç kalmamalarıdır. Tip 3 testi sayesinde, diyet değişikliğinin migrenin seyrinde ciddi bir fark yarattığı kanıtlandı. Kişinin duyarlı olduğu gıdaları bilip diyetini de buna göre düzenlemesi, migrenin etkisinin hafiflemesini sağlıyor. Bazı hastalarda ise ataklar tamamen ortadan kalkıyor.
Peki migreni neyin tetiklediğini nasıl anlayacağız?
Migreni tetiklemekte gıdalar her zaman tek başına etkili olmayabilir. Hastanın o gıdayı aldığında, gıdaların içine giren bileşenlerden öyle bir maddeye karşı duyarlılığı vardır ki, birbirinden farklı gibi görünen iki ayrı yemeği yediğinde de migreni ortaya çıkabilir. Örnek olarak, kişi peynirin migreni tetiklediğini fark eder ama kepek ekmeğinin etkisini fark etmeyebilir. Dolayısıyla ağrılar yine gelir. Kişinin bu durumun ayrımına varması kolay değildir. Neyin migreni tetiklediğini belirlemenin en iyi yolu testle bunu ortaya koymaktır.
Test nasıl yapılıyor?
Tip 3 testi, kan şekerinin ölçülmesi gibi herkese kolaylıkla yapılabilecek bir test. Test, hastaya çeşitli gıdalar verilerek yapılmıyor, kandan bakılıyor. Hastanın kanında 266 gıdaya karşı antikor aranıyor. Düzeyi yüksek bulunan antikorlar, duyarlı gıda olarak kabul ediliyor.
Bu testin avantajları neler?
Araştırma sonuçlarında, sadece gıdayı düzenleyerek hastaların yarısından fazlasının ağrılarının yüzde 30’dan yüksek oranda azaldığı görüldü. Bu neredeyse hekimlerin ilaçla yakalamak istediği bir hedef. Ayrıca, hastaların beşte birinde ataklar yarıdan fazla oranda kayboldu.
Test sonrası dönemde nelerin yapılması gerekiyor?
Duyarlı olunan gıdalar belirlendikten sonra, bu listedeki yiyeceklerden en az üç aylık bir süre tamamen uzak kalmak yeterli olabiliyor. Belli süre gıdadan uzak durulduktan sonra, bu gıdalar aşırıya kaçmamak koşuluyla tekrar yenmeye başlanabilir. Örneğin duyarlı olunan gıdanın beş günde bir tüketilmesinin antikor oluşumuna etkisi olmadığı biliniyor. Duyarlı olunan gıdadan uzak kalınınca antikorlar düşüyor. Beş günde ya da haftada bir gün bu tür gıdalar tüketilebiliyor.
Tek başına test yeterli mi?
Diyet her zaman migrene çare olamaz. Ancak yoğun ilaç tedavisi uygulanan hastalar da, yediklerine dikkat ederek migren ağrılarını azaltabiliyor. Her koşulda kişi her zaman kendi kendisinin hekimi olmalı, yediklerine, uykusuna ve neyin migrenini tetiklediğine dikkat etmeli.
Migren alerji gibidir
“Migrende her zaman bir şeyin beyni uyarması gerekiyor. Bunu alerjiye benzetebilirsiniz. Alerji reaksiyonu da bir ‘şey’le karşılaşıldığında yaşanır. Durduk yerde kimse alerji dökmez. Döküyorsa, bir şey dokunmuştur. Migren de böyle. Bazı atakların, neden olduğunu anlamayız. Ama bazılarının sebebini biliriz. Bazen de nedenini bulamazsınız. Bilinmeyen migren tetikleyicileri arasında gıda çok önemli bir yer tutuyor.”
Sigara-çikolata-kahve üçlüsü
*Sigara içmek migrene neden olur mu?
Sigara dumanı, lodos, rüzgâr, klima önemli faktörler. Ayrıca kırmızı şarap, mayalı içkiler de migreni çok etkiler. Bunun dışında migrene özgü olmayan, diğer baş ağrılarında da görülen tetikleyiciler var. Açlık, öğün atlamak, az ya da fazla uyku bunlar arasında sayılabilir. Migrenli bir kişi, bir-iki saat daha geç uyanırsa o gün migren ağrısı çekme ihtimali yüksektir. Ya da kişi sabah kahvaltısını atlarsa migren gelme olasılığı fazladır. Stres, heyecan da migreni getirebilir.
*Çikolata migreni tetikler mi?
Gıda duyarlılık testi için yaptığımız klinik çalışmalara göre migreni tetikleyen yiyecekler süt ürünleri, beyaz peynir, balık, mayalı gıdalar, un, ekmek çeşitleri, kırmızı şarap ve bira. Ancak yıllardır suçlu olarak bilinen çikolata aklandı. Bir araştırmada çikolatayı keçiboynuzuyla karşılaştırmışlar. Sonuçta migreni tetikleme ihtimalinin ikisinde de aynı olduğu görülmüş. Yani keçiboynuzu ne kadar migren yapıyorsa çikolata da o kadar yapıyor.
*Peki kahve?
Kafein baş ağrısına iyi de gelebilir, aşırı tüketildiğinde tetikleyebilir de. Kafein içeren ilaçlar, kolalı içecekler de migren krizi ihtimalini artıran faktörler arasında.
Potansiyel düşmanlar
Migrenin, beynin nörotransmitterleri ve kan damarlarındaki değişikliklerden kaynaklandığına inanılıyor. Bu değişimlerin nedenleri hâlâ araştırma ve tartışma konusu olsa da, migren ataklarını tetiklediğinden kuşkulanılan etkenler de var:
* Yemek yememe veya nadir yemek yeme
* Uyku düzenindeki değişiklikler
* Monosodyum glutamat, kafein, tiramin ya da alkol içeren gıdalar
* Aşırı yorgunluk (Fiziksel veya zihinsel)
* Hormonal faktörler (Âdet kanamaları, doğum kontrol hapı ya da menopoz)
* Aşırı fiziksel aktivite
* Yüksek ses, ışık, yoğun parfümler gibi çevresel faktörler
* Rüzgâr, aşırı sıcak veya soğuk gibi iklim faktörleri
* Stres